Wat gebeurt er nu precies?

Het balsemen is sinds 1 januari 2010 opengesteld voor iedereen in Nederland.

Het balsemen is niet zomaar een snelle behandeling, het is een zeer invasieve (bijna-medische) ingreep die een diepe kennis van het menselijk lichaam vereist. In ziekenhuizen of speciaal daarvoor ingerichte ruimtes kan een balseming plaats vinden. De stoffen die gebruikt worden zijn chemisch van aard. Als deze middelen niet kundig gebruikt worden kunnen ze schadelijk zijn voor diegenen die ermee werken, en voor andere mensen die er per ongeluk mee in aanraking komen, en het milieu. Strenge veiligheidsmaatregelen en wetgeving zijn dan ook nodig om ongelukken te voorkomen. Vanuit hygiënisch oogpunt wordt een balsming door mij altijd in schone ruimte gedaan en nooit op een huisadres. Gemiddeld duurt een balseming rond de 1,5 - 2 uur. Dit is inclusief het wassen en aankleden van de overledene.

Ik heb speciaal in Engeland de enige officiele en internationaal erkende opleiding gevolgd voor International Embalmer, dat betekend dat de methode die ik hieronder voor u ga omschrijven, gebaseerd is op de engelse methodes. Er zijn echter vele wegen die naar Rome leiden. Op veel punten kan je de handelingen iets anders doen. Inmiddels heb ik veel werkervaring opgedaan in Europa op het gebied van balsemen, en ik heb gemerkt dat veel embalmers hun eigen specifieke manieren en trucjes hebben om tot het beste resultaat te komen.

De Handelingen

Het balsemen begint met het ontkleden en volledig wassen van de overledene. Daarna wordt er een evaluatie gedaan van de toestand van het overleden lichaam, welke methode het beste past, hoe lang de overledene nog te zien moet zijn (aantal dagen tot de uitvaart), en welke mix van vloeistoffen het beste resultaat zullen geven. Als de overledene bijvoorbeeld geel is door lever-ziekte (geelzucht), dan kan deze gele kleur opgeheven worden (geneutraliseerd) met een speciale "jaundice" vloeistof. Ik beschik over deze vloeistoffen en heb de ervaring en training om dit verschijnsel op te lossen.

De balsem-procedure is als volgt:

Ik ga nu even uit van een situatie zonder bijzonderheden. Er wordt met een scalpel een incisie gemaakt aan de rechterkant van de hals net boven het sleutelbeen. Hier wordt vervolgens gezocht naar de halsslagader en de halsader. Deze worden gefixeerd met hechtdraad en open gesneden, en van drainage en injectiebuisjes voorzien. Via de slagader zal eerst het lichaam, en daarna het hoofd door het injecteren van de balsemingsvloeistof, gebalsemd worden. De ader wordt gebruikt om het bloed af te voeren dat onder druk van de injectie naar buiten komt, dit gebeurt door een drainage slang. Het bloed wordt opgevangen in speciale containers. Het injecteren van de vloeistoffen gebeurd onder druk, door middel van een kleine pomp, ongeveer 3 tot 5 psi. De hoeveelheid vloeistof die geinjecteerd wordt varieert per mens maar gemiddeld rond de 7 liter. Deze vloeistof heet arterie-vloeistof. Er zijn verschillende soorten vloeistoffen beschikbaar in verschillende concentraties en samenstellingen. Bijna altijd bevatten de vloeistoffen formaldehyde en methanol.

Tijdens de injectie worden de ledematen gemasseerd om optimale circulatie van de vloeistoffen door de bloedbaan te bevorderen. De kleur van een overledene wordt iets minder witjes/grijs, wat meer roze. Echter veel verkleuringen zullen niet zonder meer verdwijnen. Blauwe plekken of wijnvlekken die bij leven er al waren zullen zichtbaar blijven en zullen met cosmetica gecamoufleerd moeten worden.

Als het injectieproces klaar is wordt er een kleine incisie gemaakt in de onderbuik door buikwand heen. Hierdoor wordt een speciaal instrument ingebracht, een trocar, (een grote holle naald) om bij alle organen in de borstkast en de buik afzuiging van bloed en vocht te bewerkstelligen. Alle organen worden "aan-geprikt" met de trocar en door deze afzuiging wordt ophoping van bacterie-rijk vocht in de organen voorkomen, dus het helpt ontbinding tegen te gaan. Daarna wordt via dezelfde incisie in de buikwand een sterk geconcentreerde vloeistof met formaldehyde naar binnen gespoten, met als doel alle organen te voorzien van deze vloeistof en zo en de groei van bacterien tegen te gaan. Dit gebeurt met een trocar waaraan via een slang een fles met de vloeistof is vast gemaakt. Deze vloeistof heet buikholte-vloeistof.

Vervolgens worden alle incisies schoongemaakt, gehecht, en bijna onzichtbaar gemaakt.

Hechtnaalden

Gehechte incisie

Er zijn tal van verschillende situaties mogelijk waarbij voor een andere slagader en ader gekozen kan worden. Zo is er ook de 6 punts-injectie methode, waarbij door interne blokkades in het lichaam er voor gekozen wordt om armen, benen en het hoofd allemaal apart te injecteren om optimale verzadiging te bereiken. Ook is het balsemen van een overledene waar onderzoek op is gedaan (sectie of autopsie of inwendige lijkschouwing) zeer goed mogelijk, het vergt alleen iets meer tijd. Het kan bij overlijden door trauma, bijvoorbeeld door een auto-ongeluk wenselijk om de overledene te balsemen, omdat deze dan toch opgebaard kan worden, zelfs in situaties waarin normaliter zonder balseming de kist gesloten zou worden.

Conclusie

Dus kort en goed, het is een invasieve ingreep. Ik denk dat men goed doordrongen moet zijn van alle feiten, de voordelen en de nadelen van balsemen, alvorens te beslissen of balseming noodzakelijk en wenselijk is.

Het langer boven de grond houden van een lichaam is tot op heden goed te doen met het gebruik van koelingen. In Nederland zijn we erg ver met de ontwikkelingen van zeer speciale koelingen. Het is echter een feit dat na een bepaalde tijd ( in mijn ervaring na 6 tot 7 dagen, soms al eerder) een lichaam toch tekenen van ontbinding begint te vertonen. Dit kan de nabestaanden onnodig verdriet doen, en door de overledene te balsemen zijn deze tekenen uit te stellen. Men kan zo in alle rust een uitvaart kan regelen en afscheid nemen.

Balsemen zou dus kunnen voorkomen dat een kist eerder gesloten moet worden, en dat een overledene op de dag van de uitvaart niet meer toonbaar is. Mijn ervaring is echter dat in veel gevallen mensen ook niet perse de overledene meer willen zien. Vaak hoor ik; "ik herinner hem/haar liever zoals hij/zij was". En een mooie foto op de gesloten kist kan dan helpen die speciale herinnering vast te houden in ieders geheugen. Daar staat tegenover dat, in gevallen van zeer onverwacht overlijden, bijvoorbeeld een ongeluk of suïcide, de combinatie van restauratietechnieken en balseming een overledene weer toonbaar maken voor een aantal dagen, waar dat met alleen een koeling onmogelijk zou zijn geweest.

Het is echter zeer aannemelijk dat, als men meer tijd heeft om afscheid te nemen van de overledene, dit gunstig is voor het verdere verloop van het rouwproces van de nabestaanden, zeker als de overledene er netjes en vredig uitziet.

Het is bij een plotseling overlijden door bijvoorbeeld een ongeluk, bijzonder wenselijk nabestaanden de kans te geven de overledene toch nog te zien of zelfs thuis op te baren, iets wat met balsemen en cosmetische reconstructie mogelijk kan worden gemaakt.

Het is inmiddels mijn ervaring dat met name voor kleine / jonge kinderen het beter kan zijn de overledene te balsemen, omdat er dan geen koeling meer nodig is. De overledene voelt dus niet koud aan voor kinderen die iemand nog een laatste kus of aai willen geven.